Familie F!
Blijf op de hoogte en volg Karin
29 December 2011 | Tanzania, Gombe
's Morgens bestellen we een taxi en verlaten we het stille hotel. Er komt een mini-Toyota, met de vrolijke vraag op de voorruit: Did you smile today? Over de rode zandweg hobbelend komt de haven steeds dichterbij. Het is er idyllisch, met houten dhows in mooie kleuren, en veel bedrijvigheid. De ochtendboot is zojuist gearriveerd en wordt uitgeladen. Een mannetje met een fluitje staat het allemaal zogenaamd te dirigeren.
Met grote ogen van verbazing verneem ik van Moses dat wij tezamen met minstens honderd Tanzanianen ook met deze dhow gaan! Grote genade, schiet er door m'n hoofd. Tegelijk met een aantal krantenkoppen van de afgelopen jaren over gezonken dhows op lake Tanganyika... De boten (er gaan er nu twee) worden ondertussen geladen en met wenkbrauwen die niet meer omlaag willen kijk ik toe. Olievaten (vol), honderden zakken meel, kippen, geiten, dozen vol flessen water, koffers, potten, pannen. En de dhows zinken steeds dieper en dieper in het water. Ondertussen trek ik me terug in de schaduw en knoop ik een praatje aan met de enige niet-zwarte medepassagier, een Koreaan, om even aan alle aandacht te ontsnappen. De Tanzanianen schijnen het met me eens te zijn: erg grappig zo'n roodharige op een dhow.
We worden geroepen en Moses en ik gaan naar de dhow die gelukkig het minst diep in het water ligt. De Koreaan wordt wel op de andere boot geplaatst, Moses kijkt meewarig toe en zegt dat hij had geweigerd op zo'n gevaarlijk volle boot plaats te nemen.
Op een dhow zit je op de rand van de boot, met je voeten bovenop de lading die in het ruim ligt. Voor ons zit een vrij oude moeder met een peuter, rustig borstvoedend en lief naar me lachend. Ze probeert wat met me te praten en Moses vertaalt dat ze iets aan me wil geven. We zitten natuurlijk diep in de binnenlanden van Afrika, en als de donkere vrouw vol trots een oude munt van twee euro laat zien en vraagt of ik die wil wisselen, begrijp ik meteen dat ze die gevonden heeft in de Europese kleding die in deze omgeving wordt uitgedeeld. Ze is dolblij met de tweeduizend shilling die ik haar geef.
Ondertussen tuft de dhow de haven uit, langs de pastelkleurige vissersboten, lake Tanganyika op. Zodra we om de hoek van de have zijn, liggen aan onze rechterhand de oerwouden van de Tanzaniaanse binnenlanden. De zon schijnt fel, en een prachtige tocht begint. Zo nu en dan stoppen we bij vissersdorpen in de oerwouden, die alleen met deze boot bereikbaar zijn. Vissen liggen daar te drogen op matten in de zon, mannen repareren netten en boten, vrouwen doen de was in het meer van het water en kinderen rennen roepend naar de boot.
Mannen met aktetassen gaan van de boot, stoere jongens met merkkleding gaan op bezoek bij familie en vrouwen die 's morgens de visvangst van die nacht in Kigoma verkocht hebben, keren huiswaarts. Tussendoor liggen de verlaten wouden, waar zo nu en dan een kreet van een tropische vogel of een aap vandaan komt. Onvergetelijk, wat een tocht. Na ongeveer drie uur varen komen we bij het nationaal park Gombe Streams aan en gaan we van boord.
We worden meteen meegenomen naar het park. Helaas worden we eerst geconfronteerd met het toerisme in Tanzania, ik moet in euro's betalen, terwijl ik alleen shillings bij me heb. Ze zouden me prompt weigeren 'toe te treden', terwijl de volgende boot morgenochtend pas komt en we hier ook maar een nacht zouden blijven. Oh, gebruikt u publiek transport? Nou, dan mag u wel in shillings betalen. Prima, maar gaan we dan nu eindelijk het oerwoud in, daar heb ik zo naar uitgekeken!
En jawel, na een half uurtje lopen we met een gids langs het grindzand, op zoek naar de chimpansees. We gaan de 'F-family' opzoeken, de meest bekende chimpanseegroep. Oude Flo, de matriarch van de familie, is bekend door een aantal van de vroege waarnemingen van Jane Goodall. Flo en haar dochter Fifi hebben een grote, hechte en hooggeplaatste familie voortgebracht die heeft ons veel geleerd heeft over een chimpansee samenleving.
Flo is bevallen van ten minste vijf nakomelingen: Faben, Figan, Fifi, Flint en Flame. Ze was een prachtige, ondersteunende, aanhankelijke en speelse moeder voor de eerste drie. Maar ze was te oud en nog niet klaar met het spenen van Flint toen beviel ze van Flame. Toen Flame overleed op de leeftijd van zes maanden, is Flo gestopt met borstvoeding en heeft ze geprobeerd Flint in de richting van de onafhankelijkheid te duwen. Flint werd abnormaal afhankelijk van zijn oude moeder en toen Flo overleed in 1972, was hij niet in staat om verder te gaan zonder haar. Hij stopte met eten en omgang met anderen en vertoonde tekenen van een klinische depressie. Kort daarna werd het immuunsysteem van Flint te zwak om hem in leven houden. Hij stierf op de leeftijd van acht en een half, binnen een maand na het verliezen van zijn moeder.
Fifi, dochter van Flo, was de laatste overlevende chimpansee van de vroege dagen van Jane Goodall als onderzoeker. Jane keek toe hoe ze groeide van een levendige en nieuwsgierige 2-jarige tot een hooggeplaatste vrouw en een van de meest succesvolle moeders van Gombe. Net als Flo, had Fifi een ontspannen relatie met de volwassen mannen en was seksueel net zo populair als haar moeder. Als 10-jarige puber was Fifi zo in beslag genomen door de nieuwe ervaring van het mannelijk geslacht dat Jane dacht dat ze een nymfomane was! Fifi is bevallen van negen nakomelingen, een Gombe record: Freud, Frodo, Fanni, Flossi, Faustino, Ferdinand, Fred, Flirt en Furaha. Fifi was ook een grootmoeder. Fanni verloor haar haar eerste zoon, Fax, maar later is ze bevallen van twee gezonde zonen, Fudge en Fundi. Flossi, tot grote verbazing van de onderzoekers, bleek zwanger na een bronstig bezoek aan de mannen van de Mitumba gemeenschap in het noorden. Ze bevallen van haar eerste kind, Bos, in 1997 en haar tweede zoon, Fansi, in 2001. Flossi en Bos zijn belangrijke leden van hun nieuwe gemeenschap. Fifi is helaas verdwenen in de herfst van 2004 en is nu vermoedelijk dood.
Fifi's oudste zoon, Freud, profiteerde van de kracht en de positie van zijn machtige familie. Tijdens zijn opgroeien werd hij niet alleen gesteund door zijn moeder, die in rang stijgt op dat moment, maar ook door haar oudere broer (zijn oom dus) Figan, die alpha-mannetje was tijdens Freud's jonge jaren. Toen Freud zeven jaar was, begon zijn taak van het intimideren van de vrouwen van de gemeenschap. De oudere vrouwtjes keerden zich toen tegen hem, maar Fifi schoot hem te hulp en zo bouwde zijn zelfvertrouwen zich op. Freud werd alpha-mannetje op de leeftijd van 22 in februari 1993. Hij was een populaire alpha tot zijn val van 1997, toen hij werd verzwakt door de schurft en zijn broer Frodo zijn positie overnam.
Frodo's jeugd was heel anders dan zijn oudere broer van Freud. Fifi's eerstgeborene had uren, soms dagen alleen doorgebracht met zijn moeder uit de buurt van andere volwassenen. Tegen de tijd dat Frodo werd geboren, was Freud gespeend, kon reizen op zijn eigen vier ledematen en maakt zijn eigen kleine nest 's nachts. Maar hij was nog steeds emotioneel afhankelijk van Fifi en reisde met haar en kleine Frodo, die door Freud een altijd aanwezige speelkameraad, rolmodel, baby-sitter en beschermer had. Hij bracht uren kijken naar zijn oudere broer en probeerde hem vaak imiteren. Frodo werd al snel een bullebak. En een van de weinige goede Gombe's stenengooiers! Hij rolde enorme rotsen naar beneden in de richting van de andere chimpansees en de rotsen kaatsten van de ene boom naar de andere waardoor de chimpansees (en soms Jane) moesten maken dat ze uit de weg kwamen. Frodo werd berucht toen hij opsprong en de cartoonist Gary Larson aanviel. Chimpansees eten ook kleinere apensoorten die hier leven, het zijn gewoon roofdieren. MaarFrodo maakte het een keer wel heel bont. Hij heeft een mensenbaby afgepakt van een passerende vrouw uit een van de omringende dorpen, de baby tegen een boom geslagen en vervolgens opgegeten… Sindsdien mogen de dorpelingen niet meer zonder wetenschappers of guides door het park om van dorp naar dorp te lopen.
Ondertussen zijn we de bavianen op het strand gepasseerd, en voel ik me ook Jane, met Moses als Tarzan dan wel te verstaan. Ik moet me regelmatig vasthouden en optrekken aan de lianen en overige struiken terwijl we de jungle en dus de bergen intrekken. We gaan naar de plek waar de chimpansees het laatst gezien zijn en lopen ongeveer twee uur door de hitte met vreemde, uitheemse oerwoudgeluiden om ons heen. Na twee uur slaat onze gids af en toe een kreet, en luistert of hij reactie krijgt van de chimpansees. En ja, we horen in de verte de “chimp trackers” antwoorden, zij proberen de groepen te lokaliseren voor alle wetenschappers die er bezig zijn alsook voor de bezoekers van het park, en onverwacht snel horen we geritsel boven ons en staan we onder de apen.
Onverwacht ontroerd en in extase, staar ik naar de F-famlie, de vrouwtjes met jonkies. Ze eten in de boom, de jonkies zijn hilarisch, spelen volop, halen allerlei fratsen uit, rausen door de bomen, laten zich vallen, echt heel mooi. Ruim een half uur mogen we toekijken naar een heel bijzonder natuurschouwspel. Ik had Moses al weken lopen pesten dat ze vast op hem leken, maar als een van de vrouwtjes genoeg gegeten heeft, zich omdraait en me eens even goed bekijkt, heeft ze exact dezelfde blik als mijn vader! Ik zweer het! Ondertussen raad ik een ieder aan om een paraplu mee te nemen het oerwoud in, we krijgen continu lekkere chimpansee-pies-buitjes over ons heen. Onverwacht en natuurlijk eigenlijk veel te snel komt het alpha-mannetje eraan, met veel geritsel en een keiharde kreet waarvan ik me te pletter schrik. Binnen een seconde staat de boom te schudden, grijpen de vrouwtjes hun kleintjes en springen ze de boom uit, achter het mannetje aan die elders lekker eten of drinkwater heeft gevonden.
We ondernemen nog een halfslachtige poging door het ondoordringbare regenwoud, verstrengeld in lianen, doorns en lage struiken om ze te volgen, maar raken ze jammergenoeg kwijt. Maar wat een ervaring!
We keren terug naar het kamp, langs de hutten van de onderzoekers, waar we nog oog-in-oog staan met een reusachtige varaan, en nemen een duik in het meer. De zon gaat onder en in de verte zien we de bergen van Congo en Burundi. 's Avonds kost het diner van Moses 5000 shilling en dat van mij 20.000. Terwijl we hetzelfde bestelden. Voor de ervaring kom ik nog een keer terug, voor de prijzen niet!
Rond middernacht gaan we slapen onder stinkende, prikkelende dekens. Morgenochtendvroeg moeten we weer om vijf uur op voor de boot.
Met grote ogen van verbazing verneem ik van Moses dat wij tezamen met minstens honderd Tanzanianen ook met deze dhow gaan! Grote genade, schiet er door m'n hoofd. Tegelijk met een aantal krantenkoppen van de afgelopen jaren over gezonken dhows op lake Tanganyika... De boten (er gaan er nu twee) worden ondertussen geladen en met wenkbrauwen die niet meer omlaag willen kijk ik toe. Olievaten (vol), honderden zakken meel, kippen, geiten, dozen vol flessen water, koffers, potten, pannen. En de dhows zinken steeds dieper en dieper in het water. Ondertussen trek ik me terug in de schaduw en knoop ik een praatje aan met de enige niet-zwarte medepassagier, een Koreaan, om even aan alle aandacht te ontsnappen. De Tanzanianen schijnen het met me eens te zijn: erg grappig zo'n roodharige op een dhow.
We worden geroepen en Moses en ik gaan naar de dhow die gelukkig het minst diep in het water ligt. De Koreaan wordt wel op de andere boot geplaatst, Moses kijkt meewarig toe en zegt dat hij had geweigerd op zo'n gevaarlijk volle boot plaats te nemen.
Op een dhow zit je op de rand van de boot, met je voeten bovenop de lading die in het ruim ligt. Voor ons zit een vrij oude moeder met een peuter, rustig borstvoedend en lief naar me lachend. Ze probeert wat met me te praten en Moses vertaalt dat ze iets aan me wil geven. We zitten natuurlijk diep in de binnenlanden van Afrika, en als de donkere vrouw vol trots een oude munt van twee euro laat zien en vraagt of ik die wil wisselen, begrijp ik meteen dat ze die gevonden heeft in de Europese kleding die in deze omgeving wordt uitgedeeld. Ze is dolblij met de tweeduizend shilling die ik haar geef.
Ondertussen tuft de dhow de haven uit, langs de pastelkleurige vissersboten, lake Tanganyika op. Zodra we om de hoek van de have zijn, liggen aan onze rechterhand de oerwouden van de Tanzaniaanse binnenlanden. De zon schijnt fel, en een prachtige tocht begint. Zo nu en dan stoppen we bij vissersdorpen in de oerwouden, die alleen met deze boot bereikbaar zijn. Vissen liggen daar te drogen op matten in de zon, mannen repareren netten en boten, vrouwen doen de was in het meer van het water en kinderen rennen roepend naar de boot.
Mannen met aktetassen gaan van de boot, stoere jongens met merkkleding gaan op bezoek bij familie en vrouwen die 's morgens de visvangst van die nacht in Kigoma verkocht hebben, keren huiswaarts. Tussendoor liggen de verlaten wouden, waar zo nu en dan een kreet van een tropische vogel of een aap vandaan komt. Onvergetelijk, wat een tocht. Na ongeveer drie uur varen komen we bij het nationaal park Gombe Streams aan en gaan we van boord.
We worden meteen meegenomen naar het park. Helaas worden we eerst geconfronteerd met het toerisme in Tanzania, ik moet in euro's betalen, terwijl ik alleen shillings bij me heb. Ze zouden me prompt weigeren 'toe te treden', terwijl de volgende boot morgenochtend pas komt en we hier ook maar een nacht zouden blijven. Oh, gebruikt u publiek transport? Nou, dan mag u wel in shillings betalen. Prima, maar gaan we dan nu eindelijk het oerwoud in, daar heb ik zo naar uitgekeken!
En jawel, na een half uurtje lopen we met een gids langs het grindzand, op zoek naar de chimpansees. We gaan de 'F-family' opzoeken, de meest bekende chimpanseegroep. Oude Flo, de matriarch van de familie, is bekend door een aantal van de vroege waarnemingen van Jane Goodall. Flo en haar dochter Fifi hebben een grote, hechte en hooggeplaatste familie voortgebracht die heeft ons veel geleerd heeft over een chimpansee samenleving.
Flo is bevallen van ten minste vijf nakomelingen: Faben, Figan, Fifi, Flint en Flame. Ze was een prachtige, ondersteunende, aanhankelijke en speelse moeder voor de eerste drie. Maar ze was te oud en nog niet klaar met het spenen van Flint toen beviel ze van Flame. Toen Flame overleed op de leeftijd van zes maanden, is Flo gestopt met borstvoeding en heeft ze geprobeerd Flint in de richting van de onafhankelijkheid te duwen. Flint werd abnormaal afhankelijk van zijn oude moeder en toen Flo overleed in 1972, was hij niet in staat om verder te gaan zonder haar. Hij stopte met eten en omgang met anderen en vertoonde tekenen van een klinische depressie. Kort daarna werd het immuunsysteem van Flint te zwak om hem in leven houden. Hij stierf op de leeftijd van acht en een half, binnen een maand na het verliezen van zijn moeder.
Fifi, dochter van Flo, was de laatste overlevende chimpansee van de vroege dagen van Jane Goodall als onderzoeker. Jane keek toe hoe ze groeide van een levendige en nieuwsgierige 2-jarige tot een hooggeplaatste vrouw en een van de meest succesvolle moeders van Gombe. Net als Flo, had Fifi een ontspannen relatie met de volwassen mannen en was seksueel net zo populair als haar moeder. Als 10-jarige puber was Fifi zo in beslag genomen door de nieuwe ervaring van het mannelijk geslacht dat Jane dacht dat ze een nymfomane was! Fifi is bevallen van negen nakomelingen, een Gombe record: Freud, Frodo, Fanni, Flossi, Faustino, Ferdinand, Fred, Flirt en Furaha. Fifi was ook een grootmoeder. Fanni verloor haar haar eerste zoon, Fax, maar later is ze bevallen van twee gezonde zonen, Fudge en Fundi. Flossi, tot grote verbazing van de onderzoekers, bleek zwanger na een bronstig bezoek aan de mannen van de Mitumba gemeenschap in het noorden. Ze bevallen van haar eerste kind, Bos, in 1997 en haar tweede zoon, Fansi, in 2001. Flossi en Bos zijn belangrijke leden van hun nieuwe gemeenschap. Fifi is helaas verdwenen in de herfst van 2004 en is nu vermoedelijk dood.
Fifi's oudste zoon, Freud, profiteerde van de kracht en de positie van zijn machtige familie. Tijdens zijn opgroeien werd hij niet alleen gesteund door zijn moeder, die in rang stijgt op dat moment, maar ook door haar oudere broer (zijn oom dus) Figan, die alpha-mannetje was tijdens Freud's jonge jaren. Toen Freud zeven jaar was, begon zijn taak van het intimideren van de vrouwen van de gemeenschap. De oudere vrouwtjes keerden zich toen tegen hem, maar Fifi schoot hem te hulp en zo bouwde zijn zelfvertrouwen zich op. Freud werd alpha-mannetje op de leeftijd van 22 in februari 1993. Hij was een populaire alpha tot zijn val van 1997, toen hij werd verzwakt door de schurft en zijn broer Frodo zijn positie overnam.
Frodo's jeugd was heel anders dan zijn oudere broer van Freud. Fifi's eerstgeborene had uren, soms dagen alleen doorgebracht met zijn moeder uit de buurt van andere volwassenen. Tegen de tijd dat Frodo werd geboren, was Freud gespeend, kon reizen op zijn eigen vier ledematen en maakt zijn eigen kleine nest 's nachts. Maar hij was nog steeds emotioneel afhankelijk van Fifi en reisde met haar en kleine Frodo, die door Freud een altijd aanwezige speelkameraad, rolmodel, baby-sitter en beschermer had. Hij bracht uren kijken naar zijn oudere broer en probeerde hem vaak imiteren. Frodo werd al snel een bullebak. En een van de weinige goede Gombe's stenengooiers! Hij rolde enorme rotsen naar beneden in de richting van de andere chimpansees en de rotsen kaatsten van de ene boom naar de andere waardoor de chimpansees (en soms Jane) moesten maken dat ze uit de weg kwamen. Frodo werd berucht toen hij opsprong en de cartoonist Gary Larson aanviel. Chimpansees eten ook kleinere apensoorten die hier leven, het zijn gewoon roofdieren. MaarFrodo maakte het een keer wel heel bont. Hij heeft een mensenbaby afgepakt van een passerende vrouw uit een van de omringende dorpen, de baby tegen een boom geslagen en vervolgens opgegeten… Sindsdien mogen de dorpelingen niet meer zonder wetenschappers of guides door het park om van dorp naar dorp te lopen.
Ondertussen zijn we de bavianen op het strand gepasseerd, en voel ik me ook Jane, met Moses als Tarzan dan wel te verstaan. Ik moet me regelmatig vasthouden en optrekken aan de lianen en overige struiken terwijl we de jungle en dus de bergen intrekken. We gaan naar de plek waar de chimpansees het laatst gezien zijn en lopen ongeveer twee uur door de hitte met vreemde, uitheemse oerwoudgeluiden om ons heen. Na twee uur slaat onze gids af en toe een kreet, en luistert of hij reactie krijgt van de chimpansees. En ja, we horen in de verte de “chimp trackers” antwoorden, zij proberen de groepen te lokaliseren voor alle wetenschappers die er bezig zijn alsook voor de bezoekers van het park, en onverwacht snel horen we geritsel boven ons en staan we onder de apen.
Onverwacht ontroerd en in extase, staar ik naar de F-famlie, de vrouwtjes met jonkies. Ze eten in de boom, de jonkies zijn hilarisch, spelen volop, halen allerlei fratsen uit, rausen door de bomen, laten zich vallen, echt heel mooi. Ruim een half uur mogen we toekijken naar een heel bijzonder natuurschouwspel. Ik had Moses al weken lopen pesten dat ze vast op hem leken, maar als een van de vrouwtjes genoeg gegeten heeft, zich omdraait en me eens even goed bekijkt, heeft ze exact dezelfde blik als mijn vader! Ik zweer het! Ondertussen raad ik een ieder aan om een paraplu mee te nemen het oerwoud in, we krijgen continu lekkere chimpansee-pies-buitjes over ons heen. Onverwacht en natuurlijk eigenlijk veel te snel komt het alpha-mannetje eraan, met veel geritsel en een keiharde kreet waarvan ik me te pletter schrik. Binnen een seconde staat de boom te schudden, grijpen de vrouwtjes hun kleintjes en springen ze de boom uit, achter het mannetje aan die elders lekker eten of drinkwater heeft gevonden.
We ondernemen nog een halfslachtige poging door het ondoordringbare regenwoud, verstrengeld in lianen, doorns en lage struiken om ze te volgen, maar raken ze jammergenoeg kwijt. Maar wat een ervaring!
We keren terug naar het kamp, langs de hutten van de onderzoekers, waar we nog oog-in-oog staan met een reusachtige varaan, en nemen een duik in het meer. De zon gaat onder en in de verte zien we de bergen van Congo en Burundi. 's Avonds kost het diner van Moses 5000 shilling en dat van mij 20.000. Terwijl we hetzelfde bestelden. Voor de ervaring kom ik nog een keer terug, voor de prijzen niet!
Rond middernacht gaan we slapen onder stinkende, prikkelende dekens. Morgenochtendvroeg moeten we weer om vijf uur op voor de boot.
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
